SPOR YARALANMALARINDA İLK MÜDAHALE

SPOR YARALANMALARINDA İLK MÜDAHALE

13 Nisan 2020

Herkese merhabalar,

Bugün, spor yaparken karşılaştığımız yaralanmalar ve sakatlıklar hakkında bilgi vereceğim. Dikkat ederseniz yaralanmalar ve sakatlıklar diye iki ayrı neden belirttim. Gelin WHO (Dünya Sağlık Örgütünde) da terimlerin anlamlarına bakalım:

Özürlülük (impairment): Kişinin fizyolojik, psikolojik, anatomik yapı ya da  işlevlerindeki herhangi bir eksiklik ya da anormalliktir. Şu şekilde sınıflandırılır.

Sakatlık (disability): Özürlülük sonucu oluşan ve normal bir insanın başarı ile sonuçlandırabileceği herhangi bir aktiviteyi gerçekleştirmede ortaya çıkan bir eksiklik ya da  sınırlamadır. Sakatlıklar geçici (malnütrisyon, bulaşıcı hastalık), sürekli (körlük, mental gerilik) ve ilerleyen tipte (dejeneratif hastalıklar, kalp hastalığı) olabilirler.

Yani beli ağrıyan milli sporcuya sakat o! yarışamaz derseniz onu kör kütük eksik birey gibi nitelendirirsiniz, aman yapmayın…. :)

PEKİ YARALANMALAR NASIL OLUŞUR?

Doku bütünlüğünün bozulması ve afizyolojik yapının oluşmasına yaralanma denir. 

YARALANMA NASIL OLUŞUR?

Travmayla..

Doku veya organların biçimlerini bozan ve dıştan mekanik bir tepkiyle meydana gelen yaralanmalara ‘travma’ denir.

PEKİ YARALANMA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Kas iskelet sistemine ait parametrelerden kemik hariç diğer tüm dokular ‘yumuşak doku’ olarak adlandırılır. Yaralanmalarına da yumuşak doku yaralanmaları denir.

Yumuşak Doku Nelerden Oluşur:

• Ligament
• Tendon
• Kas
• Kıkırdak
• Fasia
• Synovium
• Yağ tabakası vb. faktörlerdir.

Akut spor yaralanmalarını aslında o an başınıza gelen bir problem olarak düşünmeyin. Spor sakatlıkları  iki gruba ayrılabilir;

1.Overload (aşırı yüklenmeye bağlı) aniden olan
2.Overuse (aşırı kullanmaya bağlı) belirli bir süreç boyunca süren 

STRAİN VE SPRAİN NEDİR?

Sprain: Eklem çevresindeki bağ yapısının aşırı gerilmesi sonucu incinme hali hatta eklem burkulması da diyebiliriz.
Örn: Futbolcunun ayak bileği burkulması yaşamasına bağlı ATFL spraini.

Strain: Kas, tendon ya da bağın aşırı gerilmesi ve zorlanmasına bağlı oluşan yırtıklar.
Örn: Clean veya snatch yaparken supraspitanus straini.  

Bu tür yaralanmalarda tedavi hemen başlar. Özellikle ilk 48-72 saat  çok önemlidir. Aslında sürecin rehberidir.
İlk 72 saat içinde inflamasyonu arttıracağı için zararlı (H.A.R.M-ful) etmenlerden uzak durulması gerekmektedir.

• HEAT
• ALCOHOL
• RUNNING(egzersiz)
• MASSAGE

PEKİ İLK TEDAVİ NEDİR?

Akut yaralanmalar için  yaralanma sonrası yapılacak olan uygulamalar güncel literatürde POLICE ve PEACE and LOVE diye 2 protokol şeklinde düzenlenmiştir. Ben sizlere POLICE uygulamasından bahsedeceğim. Sahaya dönüşte daha fazla kanıta dayalı çalışması olduğu için.

• İlk 72 sonrası rest vermeden fizyoterapist eşliğinde kontrollü bir şekilde egzersize başlanmalıdır.
• Buz uygulaması hücresel kanamayı kontrol altına alarak kötü hücrelerin gelmesini engelleyecektir. Ağrıyı azaltma, morarmayı önleme ve şişliği kontrol altına almak için yapılır. Akut dönemde 2 saatte bir 10 dk uygulayabilirsiniz. Yanık riskine karşı altına peçete koyabilirsiniz.
• Compression: Bandajlama dediğimiz teknik ile kan dolaşımı kontrol altına alınır. Dokuda oluşan fizyolojik problemin yeri doldurulur. Distalden proximale doğru yapılmalıdır.
• Elevation: Yaralanan bölge kalp seviyesinin üstünde tutulması. 

Önemli olan sahaya hızlı değil sağlam dönmektir. Lütfen acele etmeden fizyoterapistinize danışmayı ihmal etmeyin.

Yazar:

Fzt. İhsan Taha TORĞUT